Bruksela, Warszawa — Utrata siedlisk, konkurencja o zasoby naturalne, konflikt z człowiekiem, kryzys klimatyczny, kłusownictwo i polowania dla trofeów – wszystko to zagraża przetrwaniu słoni na całym świecie. Wszystkie trzy istniejące gatunki słoni – słoń azjatycki, słoń afrykański sawannowy i słoń afrykański leśny – są zagrożone wyginięciem: szacunki wskazują, że na wolności pozostało zaledwie 50 000 słoni azjatyckich i 415 000 słoni afrykańskich.
Liczby te odzwierciedlają drastyczny spadek populacji. Liczebność słoni azjatyckich zmniejszyła się o co najmniej 50% od 1945 roku, słoni afrykańskich leśnych o co najmniej 90%, a słoni sawannowych o 70% w ciągu 52 lat, między 1964 a 2016 rokiem.
Światowy Dzień Słonia, obchodzony 12 sierpnia, to okazja do podsumowania działań działania na rzecz ochrony tego gatunku. Organizacja Humane World for Animals (dawniej Humane Society International) od lat angażuje się w innowacyjne projekty dotyczące antykoncepcji u słoni oraz inicjatywy wspierające pokojowe współistnienie z tymi największymi lądowymi ssakami.
Doktor Audrey Delsink, Dyrektorka do spraw przyrody w Humane World for Animals South Africa, która poświęciła swoje życie na rzecz tych inicjatyw, widzi w tych działaniach szansę na „wyjście poza schemat tradycyjnych sposobów zarządzania populacjami słonia poprzez zabijanie tych zwierząt, które ignorują aktualną wiedzę naukową, dobrostan zwierząt oraz nie rozwiązują sytuacji konfliktowych”.
Wśród humanitarnych alternatyw wobec odstrzału wskazuje się antykoncepcję, stosowaną z powodzeniem przez naukowców. Jak podkreśla Delsink, metoda ta pozwala kontrolować populację słoni bez konieczności ich zabijania, a jednocześnie pomaga łagodzić konflikty na linii człowiek–słoń. Jej skuteczność została już wielokrotnie potwierdzona.
Chociaż liczebność słoni maleje, utrata siedlisk i zmiana sposobu użytkowania gruntów często zmuszają te zwierzęta do życia na coraz mniejszych, pofragmentowanych obszarach, ograniczonych różnego rodzaju barierami. To najczęstsza przyczyna konfliktów. W takich sytuacjach zamiast relokacji poszczególnych osobników, lepiej zastosować antykoncepcję, poprzez podawanie specjalnych szczepionek bez potrzeby chwytania zwierząt.
Dzięki pionierskiemu programowi immuno-antykoncepcji prowadzonemu przez Humane World for Animals, oraz partnerów, w tym Onderstepoort Veterinary Population Management Laboratory, specjalistów i rezerwaty przyrody, już ponad 1700 samic słonia w 50 rezerwatach w całej Republice Południowej Afryki zostało zaszczepionych, co zapobiega przegęszczeniu populacji i ograniczy konflikty z ludźmi w perspektywie długoterminowej. Do tej pory już 70% samic z wyłączeniem obszaru Parku Narodowego Krugera – gdzie ta metoda antykoncepcji nie jest stosowana – zostało poddanych szczepieniom. Jedna samica może urodzić 8–10 słoni w ciągu swojego życia.
Oprócz tego organizacja wspiera powstawanie bezpiecznych stref dla słoni, wspiera działania na rzecz zabezpieczenia lokalnych społeczności przed sytuacjami konfliktowymi w prowincji KwaZulu-Natal. Jednocześnie finansuje pracę strażników, którzy doglądają tych zwierząt w rezerwatach objętych programem.
Idea współistnienia przyświeca wszystkim działaniom przez Humane World for Animals. W tym celu organizacja nawiązała również współpracę z ekspertami i South African Conservation Trust, aby sfinansować między innymi druk i dystrybucję 10 000 komiksów „Vusa the Elephant Guardian”, promujących współistnienie ludzi i słoni w południowoafrykańskich i botswańskich szkołach zlokalizowanych w rejonach wiejskich, gdzie żyją słonie.
W Azji Humane World for Animals prowadzi projekty w Indiach i Wietnamie.
Indie są domem największej na świecie populacji słoni azjatyckich, a działania Humane World for Animals w Karnatace koncentrują się na stworzeniu modelu współistnienia, który chroni przed sytuacjami konfliktowymi zarówno ludzi, jak i słonie. Specjalny program łączy badania naukowe z badaniami społecznymi, aby zrozumieć postawy lokalnych społeczności. Efektem tych działań są wzmocnione systemy nadzoru i łagodzenia konfliktów, które umożliwiają bezpieczne współdzielenie przestrzeni ze słoniami. Wśród wdrażanych działań jest między innymi zwiększenie dostępności do ubezpieczeń upraw, aby zrekompensować straty szczególnie wśród uboższych rolników.
W Wietnamie, dzięki współpracy z władzami i lokalnymi społecznościami, udało się poznać strukturę populacji i rozrodu dziko żyjących słoni. Dzięki temu powstał Wietnamski Plan Działań na rzecz Ochrony Słoni do 2035 roku, oficjalnie zatwierdzony w sierpniu 2024 roku.
Chociaż międzynarodowy handel kością słoniową jest zakazany na mocy Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, w skrócie CITES, ten proceder przyjmuje wciąż nielegalną formę, przyczyniając się do ich zabijania i wyniszczania populacji. Oprócz kłusownictwa, dodatkową presję wywierają legalne polowania dla trofeów, które pozwalają myśliwemu zabić słonia i przywieźć jako pamiątkę części jego ciała. Jest to wciąż możliwe, a Republika Południowej Afryki jest wiodącym eksporterem trofeów myśliwskich ze słoni. Stany Zjednoczone i Unia Europejska są dziś największymi importerami tych krwawych pamiątek na świecie. To dlatego Humane World for Animals prowadzi kampanię, której celem jest nakłonienie Unii Europejskiej i jej państw członkowskich, do wprowadzenia zakazu importu trofeów z gatunków ssaków chronionych przez międzynarodowe prawo. Petycję w tej sprawie można podpisać tutaj.
Humane World for Animals ostrzega również, że polowania na trofea mają szczególnie negatywny wpływ na ekosystem transgranicznego rejonu Amboseli-Kilimandżaro w Afryce Wschodniej, gdzie zagrażają przetrwaniu słoni z wielkimi ciosami. Są to zazwyczaj najstarsze samce z co najmniej jednym ciosem ważącym ponad 45 kilogramów i odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi w miejscowej populacji. Niestety w rezultacie kłusownictwa i polowań, na całym kontynencie afrykańskim żyje mniej niż 50 tych osobników z wielkimi ciosami.
Dla obrońców słoni na całym świecie Światowy Dzień Słonia to nie powód do rozpaczy ani rezygnacji, ale wezwanie do umacniania wysiłków w walce o ich przetrwanie.
#